Jaarlijks organiseert Okra SF een muzikaal kunstuur.
Wanneer Gisèle Tallon, onze huisdocente, een toelichting komt geven over een muzikaal  item dan weten we dat we met een grondiger kennis van het gekozen muziek genre huiswaarts keren.

Wie is Gisèle Tallon?

Van opleiding is Gisèle Tallon musicoloog. Zij heeft altijd les gegeven rond muziekgeschiedenis en muziek beluisteren zowel in verschillende muziekacademies als in middelbare scholen. Zij streeft ernaar te laten horen hoeveel je kan ontdekken in een muziekwerk.
Wie is er dan beter geplaatst om ons in te leiden in De Moldau, een werk van Smetana?
Als leidraad heeft ze een nota ter beschikking gesteld van de aanwezigen. Die neem ik grotendeels over in dit verslag.

Wie is Bedrich Smetana?

Bedrich Smetana is geboren op 2 maart 1824 in Tsjechië. Zijn vader was een brouwer.Hij wordt algemeen beschouwd als de vader van de Tsechische nationale muziek.

Op jonge leeftijd speelde hij al piano en viool en was lid van in het familiaal strijkkwartet.

Hij studeerde aan het conservatorium in Praag.

Hij werkte als pianist en leraar in Praag. Nadien stichtte hij er ook  een muziekschool.

Hij bracht enkele jaren in Zweden door waarna hij definitief terugkeerde naar Praag.

Hij werd er directeur van de pas opgerichte nationale opera. Hij schreef er verscheidene werken voor, alle met nationale onderwerpen.

Op het einde van zijn leven werd de componist,net zoals Beethoven, doof, zodat hij moest opgeven.

Toch bleef hij componeren.

“Ma Vlast” (mijn vaderland) schreef hij grotendeels in deze periode.

In “Uit mijn leven” laat hij de hoge fluittoon horen die hem kwelde.

Tijdsgeest

Smetana was een nationalist.

De 19de eeuw kende een sterk nationaal bewustzijn. Vele volkeren vochten om hun onafhankelijkheid. Zo ook de Belgische revolutie en de Vlaamse strijd die in 1830 begon.

Kunstenaars zochten hun inspiratie in het nationale verleden, de natuur en de cultuur van hun land.

Dit was de ideale voedingsbodem voor opera’s en symfonische gedichten. Volksliederen en volksdansen worden geïntegreerd in de kunstmuziek.

Smetana stond aan de wieg van de Bohemische school (Bohemen is het huidige Tsjechië).

Hij schreef de eerste Tsjechische opera’s, waarvan de “Prodana nevèta” (De verkochte bruid) geregeld wordt opgevoerd.

Hij gebruikt verder graag Tsjechische dansritmes, zoals de polka.

Smetana’s opvolger is Antonin Dvorak.

Ook in Rusland, Hongarije met Bartok en Finland met Sibelius kenden een nationale richting.

Ma Vlast (Mijn Vaderland)

Smetana’s naam wordt vaak in een adem vernoemd met “De Moldau”.

Dit werk kadert in een geheel van symfonische gedichten.

Een symfonisch gedicht is een werk voor een symfonisch orkest, dat uit een deel bestaat.

Een symfonie bv. Bestaat daarentegen uit vier delen.

Elk symfonisch gedicht ziet er anders uit.

Voor mijn vaderland is dit als volgt te interpreteren:

1. Vysehrad
    Het kasteel van de vroegere Boheemse koningen in Paag.

2. Vitava
    De Moldau zelf van de oorsprong tot de monding.

3. Sarka

    Een Tsjechische legende over een krijgsvrouw.            

4. Uit de Boheemse wouden en velden.

    Een sfeerschepping van de Tsjechische bossen en het platteland.

5. Tabor

6. Blanik

     De stad Tabor en de berg Blanik speelden en rol in de Hussietenoorlogen. Het waren de  godsdienstoorlogen tussen katholieken en de volgelingen van Jan Hus.

Hoe vinden we dat terug in de Moldau?

Smetana schreef over deze compositie het volgende:

“De compositie beschrijft de loop van de Vitava, beginnend bij twee kleine bronnen, waarna de samenkomst volgt.

De Vitava komt door bossen en weides, door het landschap waar boeren een bruiloft vieren, de dans van de waternimfen in het maanlicht. Op nabijgelegen rotsen prijken kastelen, paleizen en ruïnes.

De Vitava stroomt de St. Jans-stroomversnellingen in, waarna hij verbreedt en naar Praag stroomt langs kasteel Vysegrad.

Dan verdwijnt hij magisch in de verte, eindigend in de Elbe”

Muzikale analyse van de Moldau

Uit Smetana’s tekst, het programma, zien we dat de compositie opeenvolgende taferelen beschrijft.

Hij slaagt erin zijn tekst om te zetten in een muzikale film waar de verschillende instrumenten solo of in concerto  voor de melodie zorgen.

* Uit twee bronnen ontspringt hij

 Op en neergaande melodie waar respectievelijk van 1 fluit,(verkenning) naar 2 fluiten,(twee bronnen) naar 2 fluiten en een klarinet,( meer terrein) naar 2 fluiten en 2 klarinetten ( vaste voet)om met lage strijkers uit te deinen (rust)

* De beekjes vloeien samen en vormen een rivier

Het Moldauthema ( 3 tonen) overheersen. Violen krijgen de hoofdtoon. Met lage strijkers bekomen wij een op en neergaande melodie.

* De Moldau stroomt door bossen en weiden

Drie thema’s vormen een stoet beginnend met jachthoorns waar trompetten en hoorns elkaar afwisselen. De wilde achtervolging kunnen wij volgen door een snelle en heftige op en neergaande melodie uitgevoerd door strijkers.

De jagers verdwijnen in de verte. Het wild is verjaagd en de hoorn- en trompetsignalen worden zachter.

* Bruiloftsfeest in een dorp

Geen bruiloft zonder feest en dansen. De polka is een typische Tsjechische dans waar strijkers en dwarsfluit en hobo en triangel er het ritme inhouden. Dit gelijkmatig ritme wordt meerdere malen herhaald. Zo dringt de dans door.

* Nacht en maanlicht: dansende nimfen

De nacht valt en het maanlicht is de enige lichtbron. Een nacht zoals overal doch muzikaal ontleed.

De muziek is zeer langzaam met lange tonen in de houtblazers.

De dans van de nimfen met langzame hoog klinkende melodie in de violen.

De lichte golfslag horen we door een rustige opgaande beweging in fluit en harp.

Kastelen weerspiegelen in het water.  Een statig motief in hoorns en trombones.

De Moldau stroomt verder

Het Moldauthema ook.

* St Jans – stroomversnellingen.

Hier willen alle instrumenten de boventoon halen.

Kop Moldauthema krijgt een dreigend karakter met lage koperblazers en strijkers.

Veel dissonante akkoorden

Heftige beweging in de begeleiding met lage instrumenten

Scherpe schrille tonen dank zij een piccolo.

Steeds meer slagwerk naar de climax met pauken, grote trom en cimbalen.

* De Moldau stroomt door Praag, langs de burcht Vysehrad

De inmiddels brede rivier stroomt de stad in. Dat wordt bejubeld met het Moldauthema groots triomfantelijk met het ganse orkest.

De Moldau stroomt voorbij de burcht Vysehrad: als eerbetoon aan het rijke verleden.

Luid in gans orkest, plechtige akkoorden in de begeleiding. Trompetten en cimbalen overstijgen.

* De Moldau verdwijnt aan de horizon

Het Moldauthema volgt in stijgende en dalende lijn.

Het eindigt op hoge toon. Het lijkt geen einde.

De muziek klinkt steeds zachter en langzamer van het luide ganse orkest tot enkele violen.

Slotakkoord

Smetana heeft een muzikaal kunstwerk opgesteld. Gisèle heeft het naverteld!
Met gebarentaal enerzijds, een laptop met gefragmenteerde onderdelen en een piano om cruciale tonen te accentueren als didactisch materiaal.
Wat kan muziek verrijkend zijn. Wie onder ons wist nog dat Bohemen thans een onderdeel is van Tsjechië.
Muziek kan ook een uitlaatklep zijn om tot rust te komen. Via internet kan men een video openen met de integrale uitvoering van de Moldau.
Smetana heeft zijn compositie theoretisch uitgeschreven en met de analyse van dit verslag  in aanslag kan de Moldau tot ons doordringen zoals de componist het bedoeld heeft.

 Willy Depoorter                                                                     layout Leo Page

Terug naar het overzicht gebeurtenissen